Güç Kaynağı (PSU) Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Yeni bir sistem toplarken dikkate almanız gereken en önemli bileşenlerden birisi olan Güç Kaynağı (PSU) nedir, ne işe yarar ve nasıl çalışır?

Güç Kaynağı (PSU) Nedir?

Güç Kaynağı (PSU), alternatif akımı (AC) sisteminizdeki bileşenlerin kullanılabileceği doğru akıma (DC) dönüştürerek sisteminize güç sağlayan donanım bileşenidir.

Güç Kaynağı (PSU) Ne Kadar Önemli?

Bir sistemdeki anakart, ekran kartı ve bellek gibi tüm bileşenler PSU’dan güç aldığı için kötü bir PSU seçiminde bulunmak sisteminizdeki pahalı donanımların zarar görmesine ve hatta bazı uç durumlarda yangın gibi tehlikeli kazalara neden olabilir. Bu nedenle doğru güç kaynağı (PSU) seçimi oldukça önemlidir.

Bütçenizin önemli bir kısmını sistem performansını doğrudan etkileyen bileşenlere harcamanızda yanlış bir şey olmasa da PSU için ayırdığınız bütçenin güvenli bir seçenek için yeterli olduğundan emin olmanız gerekir.

Güç Kaynağı (PSU) Form Faktörü Türleri Neler?

Farklı bilgisayar sistemlerine ve boyutlarına uyum sağlayacak şekilde tasarlanmış birden fazla güç kaynağı türü (ATX, SFX, LFX vb.) vardır.

ATX, masaüstü bilgisayarlar için en yaygın form faktörüdür ve çoğu zaman bir PSU satın alırken bu form faktörünü satın almanız gerekir.

Buna karşın Mini-ITX sistem kurmak gibi bir niyetiniz olduğunda SFX PSU gerektiren pek çok durumla karşılaşacağınızı fark edeceksiniz.

Corsair 80-Plus Platinum 750W SFX gibi modern SFX PSU’lar üst düzey sistemlere bile kolaylıkla güç sağlayabilir.

180W ila 260W (v1.1) arasında değişen daha düşük güç gereksinimlerine sahip daha kompakt ve daha düşük profilli sistemler için LFX gibi seçenekler de bulunmaktadır.

Tam Modüler, Yarı Modüler ve Modüler Olmayan Güç Kaynağı (PSU) Arasındaki Fark Nedir?

• Tam Modüler bir güç kaynağında 24 pinli anakart güç kablosu dâhil hiçbir kablo bağlı hâlde gelmez ve kullanıcılar istedikleri kabloları ihtiyaçlarına göre bağlarlar.
• Yarı Modüler bir güç kaynağı bazı çıkarılamayan kablolar ile birlikte gelir ancak bu çıkarılamayan kablolar genellikle hemen her kullanıcının zaten kullanacağı kablolardır.
• Modüler Olmayan bir güç kaynağında tüm kablolar güç kaynağına çıkarılamaz ve değiştirilemez bir şekilde monte edilmiştir.

PSU üzerindeki kabloların modüle edilebilme kabiliyetini ifade eden Tam Modüler, Yarı Modüler ve Modüler Olmayan terimleri, kullanmadığınız kabloların sökülebilmesi ile ilgilidir.

Kasanızın dışarıdan daha estetik görünmesini istiyorsanız, kullanmadığınız kabloları üzerinde barındırmayan ve bu nedenle kablo karmaşası yaratmayan tam modüler ya da yarı modüler seçeneklerini tercih etmek daha doğru bir seçenek olabilir.

Ayrıca kullandığınız kasa modeline bağlı olarak modüler olmayan güç kaynaklarını kasa içerisine yerleştirmek düşündüğünüzden daha zahmetli olabilir.

Fansız ve Sessiz Güç Kaynağı (PSU) Arasındaki Fark Nedir?

Fansız PSU’lar doğaları gereği sessizdir ancak bazı PSU’lar Sessiz PSU olarak adlandırılır. Bu tür PSU’lar bir fan içerseler de, bu fan yalnızca yüksek yük altında devreye girecek şekilde tasarlandığından çoğu zaman sessiz bir şekilde çalışır.

Fansız tasarıma sahip bir PSU ağır yük altında ısınma eğiliminde olacağı için tipik olarak çok fazla güç sağlayamaz.

Bu nedenle sessizliği önemserken güçten vazgeçmek istemiyorsanız fansız bir PSU yerine düşük fan devrine sahip PSU’ları tercih etmelisiniz.

Güç Kaynağı (PSU) Voltaj Kanalları Nedir?

• 3.3V: Bu kanal RAM tarafından kullanılıyordu ancak anakartlarda artık belleğe güç sağlamak için 12V kanalından çekilen VRM’ler olduğundan, bu kullanım yavaş yavaş ortadan kalkıyor. Bu kanal ayrıca M.2 SSD birimlerine de güç sağlar.
• 5V: HDD, optik sürücü, PCI eklenti kartları ve USB gibi SATA aygıtlarına güç sağlamak için kullanılır.
• 5Vsb: Stand-By
• -12V: Artık kullanılmıyor.
• 12V: CPU, GPU, diğer PCIe eklenti kartları ve fanlara güç sağlar.

Kanallar, güç kaynağının içindeki elektrik taşıyan yollardır. ATX12V standardına göre güç kaynakları varsayılan olarak yukarıdaki kanalları sunmalıdır.

Her bir kanal sisteminizin farklı bölümlerine güç sağlar.

Bir sistemdeki neredeyse tüm yükün 12V kanalından sağlandığını fark etmiş olmalısınız. Bu nedenle artık kullanılmayan eski kanalları ortadan kaldırmayı amaçlayan ve yalnızca 12V kanalını sunarak bir tür iyileştirme sunmayı planlayan ATX12VO standardı da bulunmaktadır.

ATX12VO aynı zamanda anakart bağlantısı için kullanılan mevcut 24 pinli güç konnektörü yerine yalnızca 12 pinli güç bağlantısı gerektirir.

Yukarıda bir 850W PSU üzerinde yer alan etiketi görüyorsunuz. 12V kanalındaki çıkışı incelerseniz 732W olduğunu görürsünüz.

Bu değer farklı güç kaynakları arasında farklılık gösterebilir ancak 12V kanal sisteminizin ağır yükünü üstlendiğinden, toplam gücün genellikle en az %80 – %90 oranındaki kısmı 12V kanalına yönlendirilir.

Güç Kaynağı (PSU) Kutusundan Çıkan Kablolar ve Konnektörler

Yeni bir PSU satın aldığınızda ve kutusunu ilk defa açtığınızda büyük bir kablo yığını ile karşılaştığınızı fark edeceksiniz.

Bu, başlangıçta içinden çıkması zor bir durum gibi gözükebilir ancak her biri farklı amaçlara sahip olduğundan aralarındaki farkları ve ne işe yaradıklarını anlamak önemlidir.

Her bir kablonun bir ucu güç kaynağınıza bağlanırken, diğer ucu ise sisteminizdeki önceden belirlenmiş uygun alana bağlanmalıdır.

1- 24 Pinli ATX Güç Konnektörü

24 Pinli ATX güç konnektörü sisteminizdeki anakarta bağlanır anakartınızdaki özel güç gerektirmeyen hemen hemen her bileşene güç sağlar.

Konnektörün boyutundan ötürü muhtemelen onu karıştırmanız pek de mümkün olmayacaktır ancak bağlantı öncesinde dikkat etmenizde fayda var.

2- 8 (4+4) Pinli +12 Volt Güç Konnektörü

Bu kablo CPU için güç sağlar ve anakartınızdaki CPU soketinin yakınlarında bulunan güç konnektörüne bağlanmalıdır.

8 pinli ATX12V yapılandırması genellikle iş istasyonlarında ve sunucu sınıfı ürünlerde yer alan EPS12V konnektörü ile aynı özelliklere sahiptir ancak çoğu EPS12V konnektörü 4+4 konfigürasyonuna bölünmez.

3- 8 (6+2) Pinli PCI Express Güç Konnektörü

Bir PCIe yuvası anakarttaki 24 pinli bağlantının 12V kanalını kullanarak 75W’a kadar güç çekebilse de, ekran kartı gibi bazı donanımlar çok daha fazlasına ihtiyaç duyar.

Bu nedenle 300W gibi daha yüksek güç gerektiren donanımlara güç sağlamak için PCIe gücü bağlamanız gerekir.

Hatta bazı durumlarda birden fazla PCIe güç konnektörüne dâhi ihtiyaç duyabilirsiniz. Örneğin Zotac GeForce GTX 480 gibi bazı ekran kartları bir 8 pin ve bir 6 pin PCIe güç bağlantısına ihtiyaç duyar.

Güç Kaynağı (PSU) Watt Hesaplama Nasıl Yapılır?

PSU satın alırken dikkat etmeniz gereken detaylardan birisi sisteminizin ihtiyaç duyduğu güç miktarını hesaplamaktır.

Ancak unutmayın, PSU vaat ettiği gücün tamamını verimli bir şekilde dönüştüremez. Bu nedenle sisteminiz 450W civarı bir güce ihtiyaç duyuyorsa, ideal olarak 650W PSU satın almalısınız.

Sisteminiz için en uygun PSU gücünü hesaplamak için çevrim içi hesaplama araçlarından faydalanmanız mümkün.

Bu hesaplama aracı zaten bir sistemin maksimum yükünü olduğundan biraz daha fazla hesapladığı için tavsiye ettiği değerin ötesine çıkmanın gerekli olmadığını vurgulamak isterim. Bu nedenle önerilen değere kabaca %10 eklemeniz yeterli olacaktır.

Güç Kaynağı (PSU) Verimlilik Sertifikası Nedir?

PSU, alternatif akımı (AC) doğru akıma (DC) dönüştürür çünkü sisteminizdeki bileşenler alternatif akımı (AC) doğrudan kullanamaz. Bu dönüştürme sırasında boşa harcanan AC miktarı, PSU’nun verimliliğini temsil eder.

Örneğin 500W PSU %50 verimlilik oranı sunuyorsa bu durum 500W güç sağlamak için 1.000W güç çektiği anlamına gelir.

Bu örneğimizdeki arta kalan 500W, ısı olarak boşa harcanır. Bu yalnızca elektrik faturanıza ek bir yük olmakla kalmaz, aynı zamanda güç kaynağını soğutmak için fana ek yük bindirir.

80-Plus (80+) Verimlilik Sertifikası, bir güç kaynağının %20, %50 ve %100 yük yoğunluğunda %80’den fazla verimliliğe sahip olduğunu belirten derecelendirme katmanıdır.

Dolayısıyla 600W 80 Plus sertifikalı bir PSU, tam yükte en fazla 750W güç tüketir.

80 Plus bu standardın en düşük seviyesi iken Bronze, Silver, Gold, Platinum ve Titanium ile verimlilik oranı artmaktadır.

Bu durum elektrik faturanız üzerinden doğrudan bir etkiye sahip olduğu için anakartınızın bu derecelendirme standardını karşılamasını tavsiye ederim.

Güç Kaynağının (PSU) İçini Açmak Tehlikeli mi?

Evet, PSU direkt olarak elektrik akımı ile ilgili olduğundan gerekli önlemleri almadan müdahalede bulunmak sizin veya donanımlarınızın zarar görmesine neden olabilir.

PSU, priz bağlantısı kesildikten çok daha sonra dâhi içerisindeki akımı uzun süre boyunca tutabilen birkaç kapasitöre sahiptir.

Bu nedenle dikkatsiz bir şekilde davranmak kapasitörün kuvvetine bağlı olarak hafif bir şoktan ciddi bir yaralanmaya kadar sonuçlara yol açabilir.

Neyse ki çoğu modern PSU, bu tür tehlikeli sorunları ortadan kaldırmak için boşaltma direncine sahiptir ve içerisindeki yükü bir saat gibi bir süre içerisinde boşaltmaya başlar.

Yine de bu güvenlik önlemlerinin her zaman istenildiği gibi çalışmayabileceğini unutmayın! Ne yaptığınızdan emin olmadığınız sürece bir güç kaynağını kurcalamamanızı tavsiye ederim.

Güç Kaynağı (PSU) Güvenlik Özellikleri Neler?

• OCP (Aşırı Akım Koruması): OCP, PSU’daki aşırı akımı önler. Çoğu OCP, varsayılan değerden %30 ila %50 daha fazla akım algılandığında gücü kesmek üzere tasarlanmıştır. Çok kanallı ünitelerde daha kullanışlıdır.
• OVP / UVP (Düşük / Aşırı Voltaj Koruması): OVP ve UVP, voltaj belirli bir seviyenin altına düştüğünde veya üzerine çıktığında gücü keser. Bu aralık tipik olarak %10 ila %30 arasındadır.
• OPP (Aşırı Güç Koruması): PSU tarafından çekilen güç maksimum nominal watt değerini aşarsa hasara karşı koruma sağlar.
• SCP (Kısa Devre Koruması): Çıkış kanalları kısa devre yaparsa güç kaynağını kapatarak hasarı ve yangını önler ancak kısa devrenin yakalanması için empedansın belirli bir eşiği aşması gerekir. Yani her kısa devre algılanmaz.
• OTP (Aşırı Sıcaklık Koruması): Sıcaklık belirli bir eşiği aşarsa güç kaynağını kapatır. Sıcaklık değerinin aşılması genellikle aşırı yükleme veya soğutma fanı arızasına işaret eder.

Tek Kanallı ve Çok Kanallı Güç Kaynağı (PSU) Arasındaki Fark Nedir?

PSU’daki 12V kanalı sisteminiz tarafından ihtiyaç duyulan gücün çoğundan sorumludur ve çok kanallı PSU, bu 12V kanalını birden fazla kanala böler.

Buna neden ihtiyaç duyabileceğinizi basit bir şekilde aktarmaya çalışacağım ancak başlamadan önce güç, voltaj ve akım arasındaki ilişkinin ne olduğuna göz atalım:

Güç (Watt) = V (Voltaj) x I (Akım)

Örneğin 12V kanalından 850W gönderen bir PSU kullandığınızı varsayalım. Bu (850W/12V) maksimum 70 Amper olur. İşte bir örnek:

Eğer ekran kartınız kısa devre yaparsa ve yukarıda bahsetmiş olduğumuz SCP (Kısa Devre Koruması) onu yakalamakta başarısız olursa, ekran kartınıza aktarılan akım artmaya devam edecektir.

Tamam ama bu durumda OCP (Aşırı Akım Koruması) devreye girmeli, öyle değil mi?

Eh, tek bir kanal olduğunda bir güç kaynağı vaat ettiği maksimum miktarda akım verebilmelidir. Üstteki görselden devam edersek bu PSU, OCP sistemini tetiklemeden önce 70 Ampere kadar akım gönderebilir.

Ancak 70+ Amperlik güç çekmeye çalışan kısa devre olmuş bir cihaz, konnektörü eritmek ve bazı durumlarda onu ateşe vermek için yeterlidir.

Bir referans olması adına yüksek güç tüketimi ile tanınan RTX 3090 bile en fazla yalnızca 425W güce ihtiyaç duyar ki bu da (425W/12V) 35 Amper akımdır.

Ancak bu durumda bile güç, 2 veya 3 PCIe güç kablosu kullanarak sağlanır. Şimdi, tek bir kablodan bu akımın iki katını gönderdiğinizi hayal edin.

Felaket.

Birden fazla kanal kullanmak daha düşük OCP tavanı anlamına gelir ve tek bir konnektörden çok fazla güç gönderilememesini sağlar.

Sonuç

Bu rehberimizde Güç Kaynağı (PSU) hakkında merak edilen tüm detayları ayrıntılı bir şekilde ele almaya ve açıklamaya çalıştık. Bu serinin diğer içeriklerini de kontrol etmeyi unutmayın!

• RAM Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?
• Anakart Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?
• İşlemci (CPU) Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Peki siz bu rehberimiz hakkında ne düşünüyorsunuz? Konu hakkındaki görüşlerinizi hemen aşağıda yer alan yorumlar sekmesinden bizlerle ve diğer okurlarımızla paylaşmayı ihmal etmeyin.